NS Station Eindhoven is het belangrijkste station van de stad en de op vijf na grootste, nationale OV-locatie. Dit centrumstation ligt op een knooppunt van spoortrajecten. “Wij willen van de directe omgeving van het station een volwaardige stadsentree maken,” zegt Staf Depla, wethouder van de gemeente Eindhoven. “Zo is, voor wie momenteel uitstapt in Eindhoven, rond het station nog geen enkel kenmerk zichtbaar van Brainport Eindhoven, waar de High Tech Campus één van de grootste werklocaties is en waar de nieuwe Brainport Industries Campus dat de komende jaren gaat worden. De spoorzone en de binnenstad tussen het station en deze meer aan de rand van de stad gelegen Campussen groeien in aantrekkingskracht als belangrijke vestigingsplaatsfactoren. Wij richten ons qua stedelijke ontwikkeling op verdichting; dat is hier goed mogelijk. Bij de transformatie van de Spoorzone ligt nu het accent op het Stationsdistrict.

Verblijven en verbinden

Het Stationsdistrict wordt binnenkort de centrale verblijfsplek van de stad in optimale verbinding met Eindhoven Airport. “Het Stationsdistrict is dé entree, ofwel het hart van Brainport,” benadrukt Depla. “Naast met name een aantrekkelijk experience center dat direct een goed beeld geeft van de bijzondere oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen van morgen, vraagt duurzame leefbaarheid vooral om diversiteit in dit gebied. Dit niet slechts qua verblijf-, werk-, winkel- en recreatieve functies, maar vooral ook op het gebied van wonen. We hebben lang stilgestaan bij de woningdifferentiatie, zodat wonen hier voor iedereen mogelijk wordt.

Gemengd programma

De gemeente Eindhoven koos na het uitschrijven van een tender voor de herontwikkeling van de stationsomgeving voor het plan ‘District E’ van Amvest, fondsmanager van woningbeleggingsfondsen en ontwikkelaar van woningen. “Amvest vormde bij deze tender een combinatie met de Stichting Woonbedrijf, een grote, Eindhovense woningbouwcorporatie,” zegt Jos Roijmans, programmamanager Spoorzone van de gemeente Eindhoven. “Het Stationsplein verandert straks van een versnipperd plein met nauwelijks uitstraling in een spectaculair, hoogwaardig en toekomstbestendig verblijfsgebied voor wonen, werken, uitgaan en recreëren. Brainport Eindhoven staat hiervoor model met techniek, design en kennis.

Eindhoven

> Innovatieve herontwikkeling Stationsdistrict. > NS Station Eindhoven is het 6e OV-knooppunt van Nederland (in 2020 circa 115.000 reizigers per dag). > Ligging aan de verkeersaders A2, A50, A58 en A67. > Eindhoven Airport: internationale vliegbasis. > Brainport: dynamische, vernieuwende toptechnologie- en designregio van wereldformaat. > Spin-offs: synergie met bedrijven in techniek en design. > Technische Universiteit Eindhoven (TU/e), Fontys Hogeschool, Design Academy (ruim 30.000 studenten). > Kansrijk monumentaal erfgoed – met rijke historie – voor duurzame, multifunctionele transformaties. > Eén van de groenste steden van Nederland met verspreide parken op loopafstand, omringd door bos- en heidegebieden. > Bewezen veerkrachtige bevolking (inwonertal: bijna 225.000) en ondernemersgeest. > Spraakmakende, (inter)nationale evenementen, waaronder Dutch Design Week en Lichtfestival Glow.

Brainport

De High Tech Campus Eindhoven (HTCE) staat bekend als de ‘slimste vierkante kilometer in Nederland’. Op deze langs de A2 en A67 gelegen campus voor toptechnologie en design zijn ruim 150 bedrijven en instituten actief. De meer dan 10.000 onderzoekers, ontwikkelaars en ondernemers bestaan voor de helft uit internationale toptalenten. Zij ­werken aan toekomstige technologieën en producten. Via de toegang tot hightech faciliteiten en een mondiaal netwerk stimuleert de Campus het versnellen van innovaties. De binnen de Campus gevestigde bedrijven zijn dan ook verantwoordelijk voor bijna 40% van alle nationale patentaanvragen. Campusbedrijven zoals Philips, IBM, Intel en NXP bepalen strategisch welke kennis, kunde en Research & Development zij delen, om sneller, beter en meer klantgericht te kunnen innoveren binnen de toepassingsgebieden Health, Energy en Smart Environments. In het verlengde van de HTCE-zone houden binnen het snelgroeiende ASML, wereldwijde producent van betaalbare halffabricaten (‘chips’), zo’n 8.000 hoogopgeleide kenniswerkers zich bezig met onderzoek naar en de toepassing van elektronische, geïntegreerde schakelingen op microscopische schaal. District E’ omvat 450 woningen. Naast vrije sectorwoningen van een gemiddelde tot hoge prijs, is in het plan zo’n 20 procent sociale huurwoningen opgenomen, volgens Roijmans. “De drie woontorens, waarvan de hoogste bijna 160 meter hoog is, herbergen in de onderbouw en op enkele hoger gelegen plekken, waaronder de ‘rooftop’, tal van flexibele publieksfuncties,” licht hij toe. ”Naast debat- en ontmoetings-, presentatie- en belevingsruimten voor Brainport komt er een stadslobby met hotel. Verder biedt het plan ruimte voor winkels, horeca, werk-, experimenteer- en studeerruimten. Je zou dit een ‘verticale stad’ kunnen noemen. De programmering voor de gewenste levendigheid komt in handen van een curatorgroep, waarbinnen economische en culturele marktpartijen ideeën genereren en zorgdragen voor vernieuwing. We zetten verder de fijnmazige structuur van de binnenstad door op het Stationsplein, zodat bewoners en bezoekers ook hier warmte en menselijkheid ervaren. Een pleinjockey waarborgt continue dynamiek.

A-locatie

De eerste vijf verdiepingen van de woontorens lijken met groene terrassen de stad en haar bezoekers tegemoet te komen. “De bebouwing en de openbare ruimte zijn op straatniveau open, flexibel en zelfs uitwisselbaar,” vervolgt Roijmans. “In de openbare ruimte, die integraal is meegenomen in het bouwplanontwerp, is plaats voor een grote verscheidenheid aan groen. Deze bomen en planten zorgen voor biodiversiteit en windbeheersing. De bestrating van het plein loopt door in de expositieruimten op het maaiveld. Technologische toepassingen in de bestrating zijn onder meer LED-lichtlijnen, die het verkeer en de voetgangersstromen in goede banen leiden. Innovatieve verlichting speelt straks ook een belangrijke rol bij uiteenlopende evenementen. Auto’s parkeren verder ondergronds en ook de fietsenkelder krijgt een aanzienlijke uitbreiding. Een fietsrotonde met lichtwaterval biedt toegang tot deze kelder, met het bestaande standbeeld van Anton Philips als prominent middelpunt. Team Amvest won op basis van een ruimtelijk en programmatisch ontwerp met een serieus aandeel sociale woningbouw, een goede aansluiting op de omgeving, uitzicht op een gedegen interactie met de stad en – als laatste – het grondbod. Architectenbureau Powerhouse Company tekende voor het ontwerp in samenwerking met Zones Urbaines Sensible (ZUS). Roijmans: “In de werkgroep van beoordelaars hadden niet alleen deskundigen, betrokken ministeries, spoororganisaties en de Provincie zitting, maar ook vele belanghebbenden, waaronder omwonenden, ondernemers en andere gebruikers. De participatie in het kader van de planontwikkeling start met een Open Dag in het najaar van 2017. Met deze herontwikkeling zijn honderden miljoenen euro’s gemoeid. Eind 2019 gaat de eerste schop de grond in.

Aanhaken

Aan de noordkant van het station ontstaat de nieuwbouw voor de Rabobank en gaat het Rijksvastgoedbedrijf voor diverse Rijksdiensten een langjarige huurovereenkomst aan met OVG Real Estate. “Het gaat hier om duurzaam hergebruik van het voormalige Rabobankkantoor,” zegt Roijmans. “Ook het busstation verdient vernieuwing en uitbreiding. Samen met de omgeving bekijken we hoe de TU/e Campus ruimtelijk en programmatisch beter kunnen verbinden met de stationsomgeving en binnenstad. Veel bedrijven haken al aan; zij willen meedoen met deze ontwikkelslag.

Duurzame transformatie

Al vóór de eeuwwisseling maakte de gemeente Eindhoven een begin met een reeks van duurzame transformaties. Depla: “Dankzij Philips zijn wij in het bezit van een scala aan kansrijk monumentaal erfgoed met een rijke historie. Zo behouden wij gebouwen zoals de Lichttoren, ooit één van de eerste grote productievestigingen van Philips, maar ook De Witte Dame en De Admirant voor de toekomst via restauratie en innovatieve vernieuwingen. Wij stimuleren doordachte invulling van deze panden met alternatieve functies, die voldoen aan de behoeften van vandaag en morgen. Naast gebouwen gaat het ook om grote, vrijgekomen oude Philipsterreinen. Depla: “Via transformatie zetten we die in voor de ontwikkeling van nieuwe, dynamische stadswijken. Projectontwikkelaars en beleggers zijn welkom in Eindhoven. Wij bieden veel inbreidingsmogelijkheden en zijn vooral op zoek naar partners die openstaan voor innovaties en willen investeren op eigen risico, met name in kansen. Belangrijk is ook dat deze partners bij woonfuncties insteken op duurzaam te behouden middeldure huurwoningen. Samenwerking staat voorop. Eindhoven heeft van oudsher een uitvindersklimaat, gericht op toptechnologie en design. Je moet hier komen om te blijven, om te halen en te brengen, en om mee te doen en mee te delen.