Grote economische betekenis

“Binnenhaven zijn essentiële schakels in de logistieke keten”, legt Marco Swenne uit. “Ze hebben een grote economische betekenis. Het zijn knooppunten en een onmisbaar onderdeel van de achterlandverbindingen. Het is daarom ontzettend belangrijk dat binnenhavens zich blijven ontwikkelen. Denk daarbij aan de verdere digitalisering, bereikbaarheid, duurzaamheid en een toekomstbestendig havenbeleid. We kunnen mét elkaar samenwerken aan een circulaire economie.”
Pot geeft aan dat Port of Harlingen daar als zeehaven net zo goed onderdeel van is. “Wij zijn een knooppunt én een vestigingslocatie. Juist als knooppunt hebben we het achterland heel hard nodig. Mét elkaar kunnen we het verschil maken.”

Vitale schakels

Pot en Swenne benadrukken dat de havens in Friesland vitale schakels zijn in zowel het regionale als het nationale landschap. “Met Port of Harlingen strategisch gelegen aan zee, de binnenhavens en de belangrijke waterwegen hebben we een netwerk in handen dat toegang geeft tot internationale markten”, weet Pot. “Met elkaar faciliteren we in de import en export van goederen en fungeren we bovendien als cruciale hubs voor sectoren als scheepvaart, logistiek en industrie. Daarmee kan nog meer werkgelegenheid worden gerealiseerd en de economische groei verder worden gestimuleerd. Dat wil je toch niet onbenut laten …”

Circulair en CO2-uitstoot terugdringen

De kansen die de natte economie biedt, moet Friesland volgens Pot en Swenne blijven verzilveren en ontwikkelen. “Ook met het oog op de grote maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan”, zegt Pot. “Juist door onze krachten te bundelen, kunnen we onze cruciale rol pakken in de transitie naar een circulaire economie en de modal shift van weg naar water.” Swenne vult aan: “Een gemiddeld binnenvaartschip stoot 8,5 keer minder CO2 uit per tonkilometer dan een gemiddelde vrachtwagen. En bedrijven in de havens vormen ook een keten in de transitie naar een circulaire economie; met onder meer het inzamelen van afval, het aanvoeren en verwerken van secundaire grondstoffen en upcyclen van grondstoffen.”

Kennis en kunde ontbreek veelal

Alle binnenhavens in Friesland zijn zonder uitzondering gemeentelijke havens. “Gemeenten hebben helaas veelal niet de kennis en kunde in huis om alles uit die binnenhaven te halen wat erin zit”, weet Swenne. In Gemeente Smallingerland waar hij zelf werkzaam is en waar de grootste binnenhaven van de provincie zich bevindt, ziet hij wel steeds meer aandacht voor de havens en de waterwegen komen. Dat is volgens hem mede te danken aan onder meer de regelmatige overleggen die er plaatsvinden tussen de havengemeenten en de provincie. Dit gebeurt op initiatief van de betrokken partijen die het belang van het havenecosysteem inzien.

Haven Netwerk Fryslân: samen optrekken

“We hebben hiervoor in het verleden al het samenwerkingsverband Frisian Ports opgericht. Dat is er niet meer, nu hebben we het Haven Netwerk Fryslân dat sinds 2023 officieel een stichting is”, vertelt Pot, die samen met Swenne in de adviesgroep van het netwerk zit. “Daarmee is onze onderlinge samenwerking nóg groter geworden. In het netwerk trekken Friese ondernemers uit de natte economie, kennisinstellingen en overheden gezamenlijk op. Er zitten ook transportbedrijven bij die kansen zien in vervoer over water. Met elkaar brengen wij het belang van de binnenvaart en de binnenhavens verder onder de aandacht. Kijk, een haven is in essentie niks meer dan een bedrijventerrein aan het water. Maar juist het feit dat dat water er ligt met kades eraan, dat is wat zorgt voor die meerwaarde. Daar moet vanuit de gemeenten veel meer de focus op komen.”

Integrale Havenvisie Fryslân

Inmiddels heeft er volgens Pot en Swenne al een succesvolle lobby plaatsgevonden vanuit het Haven Netwerk Fryslân bij de provincie. “Er is toegezegd dat er een Integrale Havenvisie Fryslân wordt opgesteld”, vertelt Swenne. “Daarmee worden met elkaar een visie en strategie ontwikkeld om ruimte te geven aan onder andere de circulaire economie en het potentieel van onze vaarwegen en binnenhavens volledig te benutten.” “Zoals gezegd moet iedereen doordrongen worden van wat voor kansen er zijn en wat er voor nodig is om die te benutten”, zegt Pot. “Daar gaat de integrale havenvisie bij helpen. Als de bewustwording er is, kunnen we met elkaar knelpunten oplossen.”

Knelpunten door achterstallig onderhoud

Want knelpunten die zijn er zeker in Friesland. “Dat begint al hier in Harlingen”, zegt Pot. “De Tsjerk Hiddessluizen liggen er bijvoorbeeld al sinds december 2023 uit, omdat ze moeten worden opgeknapt. De werkzaamheden lopen nog door tot april. Een groot aantal schepen kan er niet door.” Swenne: “En met zo’n knelpunt ervaar je direct stagnatie binnen het hele havennetwerk.” De knelpunten die zich ook op andere plekken in de provincie voordoen, zijn volgens Pot en Swenne ontstaan doordat de focus er niet op lag en vaak nog steeds niet ligt. Daardoor is achterstallig onderhoud ontstaan.

Ruimte beter benutten

De oplossing? Inzichtelijk maken wat er precies speelt. Pot: “En echt bewust zijn van het feit dat een vaarweg heel belangrijk is. Niet alleen voor de recreatievaart, maar juist ook voor de af- en aanvoer van goederen voor bedrijven met grotere schepen. Dat betekent ook kritisch kijken naar welke bedrijven er nu in de binnenhavens zitten en bedenken of die daar wel moeten zijn.” Swenne: “Je ziet nu lege kades, omdat er niet-watergebonden bedrijven zitten. Dat is natuurlijk niet de meest efficiënte invulling. We moeten de ruimte die we hebben veel beter zien te benutten, we moeten deze intensiveren. Dat moeten we ook wel, want als we alle opgaven waar we voor staan opstapelen, dan hebben we nu meer ruimte nodig dan dat er beschikbaar is.”

Toekomstplan voor de grootste binnenhaven

In Gemeente Smallingerland heeft de gemeenteraad onlangs een positief besluit genomen over het Toekomstplan De Haven, een ontwikkelplan van Buck Consultants Internationaal. Swenne: “Daarmee wordt het industriegebied De Haven opgeknapt, opgewaardeerd en vergroend. Uiteindelijk willen we dat De Haven en de Tussendiepen moderner, duurzamer en beter bereikbaar worden. In de toekomst kan dan meer transport over water plaatsvinden en minder over de weg.” Bedrijven die zich in Drachten vestigen, zijn over het water relatief snel in Harlingen. “Bij ons wordt nu nog veel vracht overgeslagen en met vrachtwagens vervoerd, ook naar Drachten”, zegt Pot. “Dat kan dus echt anders.”

Robuust, veilig en adequaat

Een schip dat in de ochtend uit Drachten vertrekt, kan aan het einde van de dag al in Amsterdam zijn. “Wat maar aangeeft dat we in Friesland ook belangrijk zijn voor de rest van Nederland”, aldus Pot. “Het enige dat we daarvoor nodig hebben, is een robuust, veilig en adequaat vaarwegennetwerk en gemeenten die de binnenhavens eens kritisch onder de loep nemen. Als dat gebeurt, dan draagt het havenecosysteem van Friesland echt bij aan de welvaart van de hele provincie en de klimaatdoelen die we wereldwijd hebben gesteld.”