Westelijk stationsgebied Utrecht aan de vooravond van imposante veranderingen
Voor veel Utrechters is dit gebied nog steeds de achterkant van het station, maar dat gaat veranderen”, zegt Carla Mesman, gebiedscoördinator Stationsgebied en Lombokplein.
Een belangrijke rol daarin krijgt Oopen dat op het Jaarbeursplein komt, op de plek waar nu nog een tijdelijke skatebaan en taxistandplaats is. Oopen wordt een 105 meter hoog kantoorgebouw met zachte en ronde vormen, warme materialen en groene terrassen. Het is een gebouw van en voor de stad, legt projectmanager Jaarbeurspleingebouw Susanne Siebers uit. “De wens was om een ‘knots van een gebouw’ met een mix van stedelijke functies te realiseren, ontworpen door een internationaal bekende architect. Vanwege de locatie zagen we af van woningen, maar we wilden naast kantoren wel ruimte voor urban sports, culturele voorzieningen, horeca – waaronder een nachtclub – betaalbare werkplekken en een grote fietsenstalling.
Stadsteam
Het gemeentelijk projectteam betrok de inwoners van de stad met een online peiling met als hoofdvraag: ‘wanneer is dit gebouw voor jou een succes?’ Dat leverde meer dan vierduizend reacties op van uiteenlopende doelgroepen. Siebers: “We tilden dat nog een niveau omhoog door een zogenoemd Stadsteam van negen inwoners samen te stellen. Zij dachten in het hele proces mee en zaten tijdens de aanbesteding letterlijk met hun neus vooraan. Zij zorgden ervoor dat de ambitie nog hoger kwam te liggen.” Uiteindelijk viel de keuze op het ontwerp Oopen van de Londense architect Heatherwick Studio in samenwerking met Studio NUDUS. Initiatiefnemer van Oopen is projectontwikkelaar Edge. De bouw start in 2025 en duurt drie jaar. Oopen wordt voor een groot deel publiek toegankelijk, inclusief de bovenste verdieping als uitkijkpunt over de stad. Siebers: “De interactie tussen het gebouw en het plein krijgt veel aandacht, met terrassen op de onderste laag
Verschillende bouwblokken in Beurskwartier
Gebiedscoördinator Aagje Loef is verantwoordelijk voor Beurskwartier dat op de voormalige parkeerplaatsen aan de stadszijde van de Jaarbeurs zal worden gerealiseerd. Hier komt een nieuwe stadswijk waar mensen kunnen wonen, werken en ontspannen. Loef: “Een hoogstedelijk gebied waar minstens 2.500 woningen komen en 5.000 werkplekken, plus bijbehorende voorzieningen, zoals een basisschool, buurtsupermarkt en gezondheidscentrum. In dit gebied staat eigenaarschap en delen centraal. En ook op het gebied van duurzaamheid stellen we hoge eisen aan de gebouwen en het groen in, aan en erop.” Elk bouwblok krijgt een hoogbouw toren met een gemeenschappelijke daktuin. Er komt ook een groot stadspark en een kleiner buurtpark. Delen is dus een cruciale factor in de plannen. Er komen geen parkeerplaatsen maar alleen laadplaatsen voor elektrische deel-auto’s. Zogenoemde mini-hubs vormen straks centrale punten voor onder meer afvalinzameling en het stallen van fietsen. “Zo blijft er plek voor een heerlijke openbare ruimte met veel groen.” De plannen beginnen steeds meer vorm te krijgen. “We werken nu de tenders uit en die gaan begin volgend jaar de markt op.”
Het sociale aspect
Er komen geen grondgebonden woningen in Beurskwartier. Een belangrijke vraag is dus: ‘hoe houd je het sociaal?’, legt Loef uit. “We mikken op een mix van jong en oud. 35 procent van de woningen wordt sociale huur, 25 procent middenhuur- en koop en de rest vrije sector. Ook denken we na over het sociale aspect en hoe we dat door middel van een gebiedsorganisatie kunnen organiseren. Deze gebiedsorganisatie zorgt bijvoorbeeld voor huismeesters, een place- en plintmanager en de aanwezigheid van deelmobiliteit. Hiervoor volgt een aparte aanbesteding.” De gemeente koopt de bestaande panden aan de Croeselaan op. Een deel wordt gesloopt en een deel wordt getransformeerd, bijvoorbeeld tot creatieve bedrijfsruimte. “We betrekken de huidige bewoners en ondernemers intensief bij de plannen. Zij krijgen overigens ook voorrang als de eerste kavels in Beurskwartier worden opgeleverd.”
Er werken straks veel verschillende ontwikkelaars aan Beurskwartier. “We knippen de bouwblokken namelijk op in meerdere grotere en kleinere kavels. Per kavel kan een gegadigde inschrijven. Dan wordt de bouwstijl als vanzelf divers, ook al omdat je met verschillende architecten te maken krijgt. Bovendien kunnen daardoor de verschillende doelgroepen ook zelf bouwen. De kleine kavels kunnen bijvoorbeeld ook door meerdere gezinnen samen in particulier opdrachtgeverschap worden ontwikkeld, zo krijg je ook eigenaarschap.” Binnen de bouwblokken is ruimte voor binnentuinen. “Er komen zo’n 2.500 woningen op acht hectare. Dat zijn enorm veel mensen op een klein oppervlak. Dan heb je ook ‘levensruimte’ nodig. Dat doen we met klimaatadaptieve parken, die onder meer het regenwater vasthouden.” Die klimaatadaptieve aanpak is in Utrecht sowieso leidend bij het maken van nieuwe stedenbouwkundige plannen, vervolgt gebiedscoördinator Mesman. “Eerst het groen tekenen en dan pas waar voetgangers, fietsers en auto’s hun plek vinden.” De plannen voor Lombokplein zijn daarvan een mooi voorbeeld, zegt ze. Was het jaren geleden nog de bedoeling om er een autotunnel aan te leggen, nu wordt het een groene corridor in het centrum.”
Het plan Lombokplein gaat om het herinrichten van het Westplein, de Graadt van Roggenweg en het herstellen van de Leidse Rijn. De weg wordt iets verlegd en een 30 km-zone met 2x1 rijstroken in plaats van 2x2. Door het verleggen ontstaat er ruimte voor een buurtparkje en het doortrekken van de Leidse Rijn die een natuurvriendelijke oever krijgt. Er komen twee woongebouwen met een kleine 400 woningen. Er komen drie nieuwe stadsbruggen in een moderne uitvoering met veel aandacht voor natuurinclusiviteit en duurzaamheid. Het gebied krijgt ook nog eens 250 à 300 nieuwe bomen. “Net als bij het Jaarbeurspleingebouw denken de bewoners mee in het ontwerp en het verhogen van de ambities. Lombokplein moet een logische en groene schakel worden tussen de wijk Lombok, Beurskwartier en de binnenstad.” <<
Meer informatie over de ontwikkelingen in het stationsgebied van Utrecht op: cu2030.nl.