Spoorboekloos reizen

Pim van de Kragt is projectmanager bij Arcadis. Hij was betrokken bij de herontwikkeling van station Driebergen-Zeist: “De aanleiding voor de ontwikkeling was PHS, het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer: zo vaak een trein laten rijden dat de reiziger zonder spoorboekje op pad kan.” In dit project zaten ook twee gemeentes, die het gebied rond het station wilde aanpakken. Ook de provincie had wensen. “De provinciale weg kruiste er het spoor. De spoorbomen waren vaker dicht, dan open. Dat leverde economische schade op door tijdverlies.” Het was dus logisch om deze partijen in een vroeg stadium bij elkaar te brengen.

Tom Kramer is architect: “Station Driebergen-Zeist is een prachtig voorbeeld van een integrale aanpak. Hier lag een ruimtelijke uitdaging om met meer voorzieningen en grotere infrastructuur tot een logisch geheel te komen. We noemen het een landgoedstation, het ligt tussen vijf landgoederen in. De omgeving is de inspiratie voor het ontwerp. Architectuur en landschapsontwerp smeden hand in hand de stationsonderdelen tot een samenhangend geheel. Die overkoepelende aanpak passen we ook toe bij de ontwikkeling van andere gebieden zoals Station Nijmegen.”

Een gedragen ontwerp

Een project als dat van Driebergen-Zeist zou zonder integrale aanpak veel minder kans van slagen hebben. Van de Kragt: “Je begint met een probleem, of nee, je begint met een vraagstuk. Daar moet je in een vroeg stadium alle stakeholders in de juiste volgorde bij betrekken. Zo kan je ze met een goeie afweging van alle belangen de juiste keuzes laten maken.” Kramer vult aan: “Zo krijg je een gedragen ontwerp. Je begint met een nagenoeg leeg tekenbord. Als je knelpunten tegenkomt los je die gezamenlijk op, of je accepteert samen dat ze er zijn.”

Het belangrijkste voordeel van een integrale aanpak is het creëren van draagvlak. Kramer: “Neem bijvoorbeeld de nieuwe stationspassage van Eindhoven. We hebben onderzocht waar hij kon komen: naast, in of door het monumentale station. Die opties hebben we met alle partijen afgewogen. Uiteindelijk was er consensus, terwijl dat op voorhand niet voor elke partij de beste oplossing was.”

Beleving

Kramer schetst het voorbeeld van een reiziger die forenst. Op de fiets rijdt hij over het stationsplein van de gemeente, zodra hij de stalling in rijdt is hij te gast bij NS, om vervolgens op het perron van ProRail uit te komen. Voor de reiziger is dat één beleving. Om te zorgen dat het met meerdere partijen ook één beleving wordt is afstemming nodig, de integrale aanpak.

In Driebergen-Zeist was de capaciteit op het spoor het initiële vraagstuk, ProRail wilde meer reizigers kunnen vervoeren. Van de Kragt: “Maar ik kan lang doorgaan met het opsommen van alle aanvullende problemen. Daarom moet je zo’n project zien als een spinnenweb. Waarbij elke knoop van draden een echt knooppunt is. En als je aan één draad trekt, dan trek je al die knooppunten mee. Zo zien wij een station voor ons, bijna elke ingreep raakt veel partijen.”

Hapklare delen

De integrale aanpak heeft veel voordelen, maar er zijn ook voorbeelden te bedenken waar die aanpak niet het gewenste resultaat opleverde. Van de Kragt: “Er zijn absoluut risico’s als een project door verschillende oorzaken te groot wordt. In dat soort gevallen moet je het project in hapklare stukken verdelen waarbij vooraf samen het gemeenschappelijk doel wordt bepaald, een ruimtelijke visie wordt neergezet en er een gedragen overkoepelende regisseur wordt aangewezen. Zo kan je heel bewust stappen zetten binnen de deelopgaven met het gezamenlijke doel voorop.”

De integrale aanpak geeft meer grip op de ruimtelijke samenhang en op de projectbeheersing, zoals tijd, geld, kwaliteit en draagvlak: je kan werk met werk maken. Van de Kragt: “Deze aanpak heeft meer praktische voordelen, het kan zorgen voor minder overlast voor de reiziger door logica tijdens de bouwfase.” Een volgend voordeel is dat het eindproduct beter wordt. Kramer: “Als je projecten op elkaar aansluit ontstaat er bijvoorbeeld meer overzicht, en worden voorzieningen beter gevonden. Als je alleen op je eigen postzegel kijkt zie je niet wat je daarnaast raakt.”

Serious Gaming

Met een dergelijke aanpak moet je vroeg beginnen. Probeer je in een later stadium projecten in elkaar te schuiven, dan wordt het kostbaar. Daarom benadert Arcadis alle stakeholders in het beginstadium. “Dan moet je verder kijken dan alleen de partijen die betrokken zijn, zoals grondeigenaren, de gemeente en provincie. Je moet ook denken aan de welstandscommissie of Bureau Spoorbouwmeester.”

Van de Kragt: “Gebruikers en omwonenden betrekken we ook al snel bij het project. Daarmee maken we gebruik van allerlei nieuwe technieken, zoals apps of Serious Gaming. Bewoners krijgen een VR-bril en kunnen door verschillende toekomstbeelden wandelen. Op basis van die ervaring kunnen ze beter kiezen uit de diverse opties en wordt weerstand weggenomen. Je moet ook niet te snel willen gaan, dan mislukt het. Stapje voor stapje voortgang maken.”<<