Afwegingsprincipes

Omgevingskwaliteit staat in de NOVI centraal, dat wil zeggen: gezondheid, milieu en duurzaamheid. In de NOVI staan vier prioriteiten met richtinggevende keuzes (zie figuur 1). Keuzes worden gemaakt op basis van drie afwegingsprincipes:
1) combineren van functies gaat voor enkelvoudige functies;
2) kenmerken en identiteit van een gebied staan centraal;
3) afwentelen wordt voorkomen.

Keuzes voor verstedelijking: zoekgebieden voor grootschalige ontwikkellocaties
Er zijn veertien gebieden geïdentificeerd waar het Rijk samen met andere overheden meer regie wil nemen op grootschalige woningbouw en bereikbaarheid, waaronder:
• Metropoolregio Amsterdam (MRA): de acht regionale ‘sleutelgebieden’ die de MRA heeft vastgesteld, waaronder Havenstad en Almere (waarbij de locatie Kronenburg nog nadere besluitvorming vraagt);
• Metropoolregio Utrecht (MRU): Utrecht stationsgebied, Merwedekanaalzone, Utrecht Science Park/Rijnsweerd, en A12-zone (breed);
• Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH): Den Haag CID/Binckhorst, Rotterdam Stadionpark en A16-zone, overige zone Verstedelijkingsalliantie Zuid-Holland;
• Metropoolregio Eindhoven (MRE): Spoorzone Eindhoven (waaronder Eindhoven Internationale Knoop XL, Strijp S en Strijp T);
• Stad Groningen: Suikerfabriekterrein en Eemskanaalzone;
• Arnhem-Nijmegen: Nijmegen Kanaalzone en Nijmegen Stationsgebied.

Belangrijkste keuzes

Woningbouw in gezonde en groene steden
Tot 2030 moeten er ongeveer 1 miljoen woningen gebouwd worden. Dit zal grote impact hebben op de ruimtelijke ordening. In de NOVI wordt een perspectief geschetst voor de verdere ontwikkeling van het Stedelijk Netwerk Nederland. Een goed bereikbaar netwerk van steden en regio’s waarbij het potentieel van heel Nederland benut wordt.
Verstedelijking gebeurt zoveel mogelijk binnen bestaand stedelijk gebied, klimaatbestendig en open ruimten tussen de steden houden hun groene karakter. De nieuwe woningen moeten betaalbaar en goed bereikbaar zijn.

Dat vergt grote investeringen in openbaar vervoer, veilige fiets- en wandelpaden, meer groen, ontmoetingsruimte en wateropvang in de stad, en goede verbindingen met recreatiegebieden in de nabijheid van de stad. Met deze aanpak van verstedelijking wordt niet alleen het woningaanbod verbeterd, maar ook de leefomgevingskwaliteit in de stad.
Bouwen nabij het spoor
We staan voor een enorme woningbouwopgave. Maar als er woningen gebouwd worden, moet je ook kunnen garanderen dat er een OV- en fietsverbindingen zijn. Stationsgebieden zijn dan interessant. Mensen willen graag binnenstedelijk wonen en door ruimte boven en naast het spoor te benutten creëer je ruimte die er eerst eigenlijk niet was. Naast de voordelen, spelen er hier ook uitdagingen. O.a. ten aanzien van betaalbaarheid versus te realiseren vierkant meters, maar ook ten aanzien van een gezonde leefomgeving (geluid, veiligheid irt goederenvervoer, groen in de stad).

Duurzame energie inpassen met oog voor omgevingskwaliteit
Er zijn op dit moment al keuzes nodig om de klimaatdoelstellingen in 2050 te kunnen halen. Om het ruimtebeslag van de duurzame energieopwekking op land te beperken, zet de NOVI in op een zo groot mogelijk aandeel van wind op zee, een geclusterde inzet met een hoog rendement van wind op land en een voorkeur voor zonne-energie op daken. De NOVI stuurt op vestiging van energie-intensieve bedrijven bij aanlandpunten van windenergie van zee. De visie kiest ook voor concentratie van logistieke functies op bestaande bedrijventerreinen of in clusters langs corridors, en een selectief vestigingsbeleid voor datacentra.

Ruimte voor overgang naar een circulaire economie
De economie van de toekomst is duurzaam, circulair, kennisintensief en internationaal concurrerend. Dat betekent het drastisch verminderen van schadelijke uitstoot, afval en gebruik van fossiele grondstoffen. Het Rijk investeert hierin, faciliteert met kennis en onderzoek, zet in op verandering van productieprocessen en stelt eisen aan het gebruik van duurzame energiebronnen en circulaire grondstoffen.
De uitdaging is de transitie naar een duurzame economie in ons land succesvol te laten samengaan met behoud en ontwikkeling van onze sterke internationale concurrentiepositie. Dit zonder problemen te verplaatsen naar andere gebieden of af te wentelen op toekomstige generaties. Dat is noodzakelijk voor welvaart, werkgelegenheid en welzijn in de toekomst. De inrichting van de leefomgeving moet een aantrekkelijk vestigingsklimaat zoveel mogelijk bevorderen. Behoud van de huidige ruimte voor haven en industriegebieden en inzet op optimale (internationale) bereikbaarheid zijn van belang. Bovendien geeft een aantrekkelijke leef- en woonomgeving voor de werknemers Nederland een goede positie in de internationale concurrentie.
Een aantrekkelijke omgevingskwaliteit vraagt goede inpassing van bedrijven, logistieke functies en datacentra. Verrommeling en versnippering willen we voorkomen. We concentreren bijvoorbeeld logistieke functies op bestaande bedrijventerreinen of langs corridors.

Landgebruik meer in balans met natuurlijke systemen
De klimaat- en de stikstofproblematiek maken duidelijk dat onze natuur, het landschap en de ontwikkeling van de landbouw onder druk staan. Het landgebruik moet in balans zijn met natuurlijke systemen.

Bijvoorbeeld door kringlooplandbouw. Zo wordt een goede bodem- en waterkwaliteit en biodiversiteit bevordert. Laaggelegen gebieden langs de kust zullen door zeespiegelstijging en bodemdaling in toenemende mate met verzilting te maken krijgen. In delen van het veenweidegebied is verhoging van het waterpeil op termijn noodzakelijk om de bodemdaling te stoppen. In sommige gebieden kan dat betekenen dat het logischer is om alternatieven voor de huidige wijze van landbouw te bedenken, of de keuze te maken om duurzame energie te produceren in plaats van voedsel. Waar precies en op welke wijze wordt afgestemd met de betrokken regio’s en gebruikers.

Uitvoering geven aan de NOVI

Samen met de NOVI wordt een uitvoeringsagenda gepresenteerd. Hierin is beschreven hoe het Rijk, samen met alle betrokken overheden en andere partijen, uitvoering zal geven aan de Nationale Omgevingsvisie. Per prioriteit worden programma’s en instrumenten benoemd. Bijvoorbeeld: Programma Energiehoofdstructuur, Programma Gezonde Leefomgeving en het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Doorvertaling van de NOVI naar regionale aanpakken wordt beschreven in Omgevingsagenda’s en regionale verstedelijkingsstrategieën.

Elke twee jaar wordt inzichtelijk gemaakt wat de ontwikkelingen zijn, wat de voortgang van de uitvoering is en of aanpassingen in beleid en aanpak noodzakelijk zijn.

Samenwerking noodzakelijk

De wensen die we als Nederland hebben voor onze leefomgeving en de kansen en knelpunten die er zijn, raken iedereen.
Gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk zijn samen verantwoordelijk voor de fysieke leefomgeving. Sommige belangen en opgaven overstijgen het lokale, regionale en provinciale niveau en vragen om nationale aandacht. Voor een aantal belangen is het Rijk zelf eindverantwoordelijk. Maar voor een groot aantal nationale belangen zijn dat de medeoverheden. De opgaven waar we voor staan kunnen alleen als één overheid samen met de samenleving aangepakt worden. Belangrijk is dat de op te lossen vraagstukken centraal staan en de kenmerken en kwaliteiten van het gebied centraal staan. Ook met oog voor de maatschappelijke initiatieven die er al zijn. Zo krijgt het brede scala aan belangen en claims een plek binnen de schaarse 41.000 vierkante kilometer die Nederland telt.

Omgevingswet

De NOVI is een instrument van de nieuwe Omgevingswet en loopt vooruit op de inwerkingtreding van die wet. Vanwege het uitstel van de inwerkingtreding van de Omgevingswet komt de NOVI als structuurvisie uit onder de bestaande Wet ruimtelijke ordening (Wro). Zodra de Omgevingswet in werking is getreden, zal deze structuurvisie gelden als de Nationale Omgevingsvisie, zoals in de nieuwe wet is bedoeld. <<